“Urmia” lake resuscitation is a national test
for determination of love and disobedience
در برنامه میزبان رادیو ایران مطرح شد:
احیای دریاچه ارومیه
آزمونی برای عزم ملی، عشق و سرپیچی‌هاست
در یک بحث چالشی بین معاون سازمان محیط‌زیست و مدیر برنامه‌ریزی احیای دریاچه ارومیه و مهندس درویش، کارشناس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری وزارت جهادکشاورزی، وضعیت حال و آینده دریاچه ارومیه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.
در این گفت وگوها که مجری آن پرهام دیباج، سعی در هماهنگی نظرات دو میهمان را به عهده داشت، در خاتمه این بحث، این توفیق حاصل نشد که به یک جمع‌بندی آینده‌ساز، پایدار و قابل اجرا برای همه طرف‌ها برسند. در این گفت‌وگوهای ضد و نقیض، چنین عنوان شد که از بارندگی‌های اخیر که رقم آن را 18 میلیارد مترمکعب در
حوزه آبخیز دریاچه ارومیه اعلام کرده‌اند، قاعدتاً می‌بایست حدود 15 میلیارد مترمکعب آن نصیب این دریاچه می‌شد، ولی مقدار آب موجود در این دریاچه از2/3 میلیاردمترمکعب تجاوز نکرده است، در حالی که در زمان اوج آب موجود در این دریاچه در سال‌های گذشته، از30 میلیارد مترمکعب تجاوز می‌کرد.
از علل عدم آبگیری دریاچه ارومیه
1- عدم لایروبی رودخانه‌های منتهی به دریاچه که موجب شده تا از 5/2 میلیارد مترمکعب فقط5/1 میلیارد مترمکعب از طریق این رودخانه‌ها وارد دریاچه شود.
2-پمپاژ غیرقانونی آب از سهمیه دریاچه ارومیه از رودخانه‌ها و آبگیرها
3-همچنان ادامه کشت چغندرقند به عنوان یک محصول آب‌بر در منطقه که به جای توقف آن، تا 28 هزار هکتار افزایش سطح زیرکشت صورت گرفته است.
4-حدود تعداد67 هزار چاه غیرمجاز از سال 1394 و افزایش این تعداد چاه به 87 هزار حلقه
5-سوء مدیریت‌ها و سهل‌انگاری مدیریت‌های مسئول در منطقه در سال‌های گذشته که از جمله منجر به برداشت 70درصد بیشتر آب‌های زیرزمینی در منطقه شده است.
تمهیداتی که برای رفع مشکل مراتع در نظر گرفته شده است، شامل:
1-رهاسازی آب از سد بوکان به میزان3/2-7/1میلیارد مترمکعب به دریاچه، تا افت30 سانتی متری کاهش سطح آب در آن تا حدودی جبران شود.
2-تمامی پیمانکاران حفاری چاه در منطقه غیرفعال می‌شوند و در صورت مشاهده، تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند.
3-توصیه کشت‌های کم‌آب‌بر از جمله گیاهان دارویی در منطقه به جای چغندرقند
4-اجرای طرح‌های ترسیب کربن
5-فعال‌تر کردن ستاد احیای دریاچه در حوزه آبریز آن
6-کاهش مصرف آب‌های سطحی به میزان29 درصد از آب‌های مسیریاب به دریاچه
7-تعویض اکثر مدیران قبلی مسئول احیای دریاچه ارومیه
راهکارهای احیای دریاچه برای فرایندی10 تا 12 ساله پیش‌بینی شده است، زیرا بیش از این مقدار زمان به درازا کشیده شده تا دریاچه چنین شرایطی پیدا کرده است و نهایتاً باید به گونه‌ای زمان از دست رفته جبران شود.
مصوبات کارگروه ملی نجات دریاچه
ارومیه مورخ 9 اردیبهشت ماه 1393
1-ممنوعیت هر گونه افزایش برداشت از منابع آب حوضه و جلوگیری از توسعه جدید به ویژه در بخش کشاورزی
2-جلوگیری از برداشت غیر مجاز از آب‌های سطحی
3-توقف تمامی طرح‌های سدسازی در دست مطالعه و اجرایی )به استثنای سدهای شهید مدنی و چراغ ویس( و طرح‌های شبکه‌های آبیاری و آبرسانی پایین دست در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ذخیره و رهاسازی آب در سد شهید مدنی منحصراً برای دریاچه ارومیه
4-تأمین اعتبار مورد نیاز و تسریع در انتقال آب، طرح انتقال آب از رودخانه زاب به حوضه آبریز دریاچه ارومیه
5-تدوین و اجرای برنامه جامع آموزش، اطلاع‌رسانی، آگاه‌سازی و جلب مشارکت عمومی و جوامع محلی در راستای تبیین پیامدهای وضعیت موجود و اهمیت احیای دریاچه ارومیه
6-ساماندهی چاه‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه و نصب کنتورهای هوشمند و حجمی برای کنترل برداشت در راستای افزایش میزان جریان ورودی از رودخانه‌ها به دریاچه ارومیه
7-انتقال پساب تصفیه‌خانه‌های حوضه آبریز به دریاچه
8-کنترل و کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی
الف – کاهش 40 درصد از حقابه آب‌های سطحی و زیرزمینی از طریق خرید توسط وزارت نیرو، در مدت دو سال
ب – تهیه و اجرای برنامه‌های افزایش بهره‌وری از 60 درصد آب باقیمانده در بخش کشاورزی توسط وزارت جهاد کشاورزی
ج – تأمین سرمایه و فناوری‌های مورد نیاز افزایش بهره‌وری آب باقیمانده توسط دولت
9-انتقال آب به جزایر و تالاب‌های حاشیه دریاچه ارومیه از سد حسنلو و بازگشایی مسیر آبراهه‌های ورودی به تالاب‌های جنوبی
10-تهیه کاداستر اراضی حوضه آبریز دریاچه ارومیه
11-اجرای طرح‌های مصوب توسط دستگاه‌های اجرایی، نظارت و پایش اجرای طرح‌ها توسط ستاد احیای دریاچه ارومیه
12-طراحی و استقرار سامانه تصمیم‌یار مدیریت جامع (یکپارچه) حوضه آبریز دریاچه ارومیه
13-مطالعه و بررسی آثار جاده میان‌گذر شهید کلانتری بر اکوسیستم دریاچه ارومیه و ارائه راهکارهای اصلاحی
14-ارزیابی و امکان‌سنجی بهره‌برداری صنعتی از املاح دریاچه ارومیه با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی.
مصوبات کار گروه ملی نجات دریاچه
ارومیه مورخ هشتم تیرماه 1393
15-انتقال آب رودخانه‌ها به پیکره آبی دریاچه
16- شناسایی کانون‌های تولید ریزگرد و تثبیت آنها
17-مطالعه و اجرای برنامه حفاظت اکولوژیک پارک ملی دریاچه ارومیه با اولویت منطقه جنوبی آن
18-هماهنگی‌های لازم با قوه قضاییه در راستای تسهیل و تسریع در اجرای قانون تعیین تکلیف چاه‌های فاقد پروانه به ویژه چاه‌های اثرگذار بر آب‌های سطحی
19-شناسایی محدوده‌های اثرگذار بر آبدهی رودخانه‌های اصلی منتهی به دریاچه ارومیه و تقویت آنها از طریق عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری به منظور افزایش حجم آب ورودی به دریاچه
20-تسریع در اجرای طرح انتقال آب از رودخانه ارس در محدوده آذربایجان غربی منحصراً برای دریاچه ارومیه بر اساس مصوبه تخصیص وزارت نیرو
21-ایجاد مرکز آینده‌پژوهی دریاچه ارومیه توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست
22-آسیب‌شناسی آثار سلامتی، بهداشتی، اجتماعی و زیست‌محیطی ناشی از خشک‌شدن بخشی از دریاچه ارومیه، تهیه و اجرای برنامه پیشگیری و کاهش خطرات آثار محتمل
23- تهیه برنامه افزایش اشتغال و معیشت جایگزین توسط دستگاه‌های ذی‌ربط
24-امکان‌سنجی استفاده از فناوری‌های نوین در راستای احیای دریاچه ارومیه.
نظرات مدیر مجله کشاورز به عنوان ناظر بر این گفت وگوها در استودیوی برنامه:
کشاورزان را بدون برنامه آینده‌ساز، اسیر گیاهان دارویی نکنید
مسئله آبگیری کامل دریاچه ارومیه در سال‌های خشک و تر فقط به کمک کشاورزی حفاظتی برطرف می‌شود.
از اینکه از بارش‌های اخیر که می‌توانست دریاچه ارومیه را به وضع سابق آن در سال‌های شکوفایی گذشته برگرداند، ولی حداقل سهم را دریافت کرده و بر اثر وقوع این حق‌کشی‌ها، مسئولان ذی‌ربط و کشاورزان بی‌ملاحظه
تقصیرها را به گردن یکدیگر می‌اندازند، باعث تأسف است. ولی اینکه هنوز راه‌حل مؤثر و کارسازی شناخته نشده و معلوم نیست که در سال‌های خشک و تر آینده، چه بر سر این دریاچه
منحصربه‌فرد و دوست‌داشتنی خواهد آمد، تأسف بارتر است. قدر مسلم اگر فروش گیاهان دارویی بی‌برنامه تجویز شود، همان مشکلاتی را به بار می‌آورد که بر سر کشت گل گاوزبان در سال گذشته به ویژه در استان گلستان آورد و قیمت آن به خاطر کشت بی‌برنامه، سقوط کرد و صادراتی نیز برای آن وجود نداشت!
توصیه مجله کشاورز، برقراری مشوق‌هایی است که بخش دولتی می‌توانست و شاید هنوز هم میتواند برای همه کشاورزانی قائل شود که به کشاورزی حفاظتی در حوزه آبریز دریاچه که هزاران هکتار را در برمی‌گیرد، بپردازند.
در این روش، نه تنها از آبیاری تحت‌فشار، بلکه از تجهیزاتی نظیر خاک‌ورز مرکب، ساقه‌خردکن و ادوات زیرشکن و بالاخره ادوات کشت مستقیم مکانیکی غلات، ذرت و کلزا که جملگی در داخل کشور تولید و به کمک تراکتورهای150-120 قوه اسب بخار موجود کشیده و به کار گرفته می‌شوند، بهره‌گیری می‌گردد.
برای بیشترین اثرگذاری و نتایج کارساز، توصیه می‌شود که این ماشین‌ها و تجهیزات، در اختیار پیمانکاران متبحّر قرارگیرند تا با حمایت‌های یارانه‌ای دولتی که همیشه در گذشته در کل اراضی زراعی کشورمان، نادیده گرفته شده و به همین خاطر در سیل‌های اخیر نیز صدمات بسیاری از این بی‌تفاوتی‌ها به اقتصاد کشاورزی کشورمان وارد آمده، به کمک مدیریت بقایای گیاهی هر محصول و رعایت گردش زراعی غلات، ذرت و کلزا، برای همیشه مسئله سوءمدیریت‌های بهره‌گیری از آب‌های سطحی، زیرزمینی و اقتصادی‌تر کردن کشاورزی از یک سو و رهاکردن آب مازاد برای ورود به دریاچه ارومیه برای حفظ و پایداری آن از سوی دیگر برای همیشه حل و فصل شود.