More than 200 million dollars proceeds from
saffron exports have not returned to our country
دکتر محمد علی رضایی رئیس اتحادیه گیاهان دارویی و زعفران:
حدود 200 میلیون دلار از صادرات زعفران به کشورمان برگشت نشد
حساب و کتاب تعداد 15 صادرکننده زعفران به خاطر عدم این برگشت از230هزار کیلو صادرات زعفران با بدهکاری حدود200 میلیون از300 میلیون دلار هنوز پیگیریهای بانک مرکزی و پافشاری وزارت جهادکشاورزی را میطلبد.
در یک گفتوگوی رادیویی که از رادیو ایران پخش شده است، دکتر محمد علی رضایی رئیس اتحادیه داروهای گیاهی و زعفران، دکتر زینعلی مدیر کل دفتر گیاهان دارویی و دکتر فریدون گلافرا مدیر مجله کشاورز، هر یک به شرح وضعیت تولید، فروش و صادرات طلای سرخ، این گرانترین ادویه جهان پرداختند که در زیر فهرستوار به مهمترین نکات مطرح شده در این برنامه میپردازیم:
در ابتدا دکتر رضایی با اشاره به اینکه امروز90 درصد زعفران جهان در ایران تولید میشود، ولی مقام صادراتی کشورمان از هفدهم تجاوز نکرده است، خاطرنشان ساخت که در 100 سال پیش زعفران در هکمتان به مقدار محدود کشت میشد و سپس به استان خراسان که از نظر اقلیم سازگاری بیشتری با کشت زعفران داشته، توسعه پیدا کرد که در سالهای نخست حدود12 هزار کیلو تولید داشته، ولی با دریافت سفارشهای خرید از سوی تعدادی از استانها، سطح زیر کشت آن توسعه یافت و به تدریج به 200 ،250 ، 300 و سال97 به450هزار و اخیراً به 500 هزار کیلو رسیده است.
در همین حال قیمت زعفران نیز در سالهای مختلف سیر صعودی خود را طی کرده و طی سالهای پس از انقلاب که تولید به مرز 50هزارکیلو رسیده بود، از هر کیلو یک میلیون تومان به 4میلیون تومان و اخیراً نیز به مرز هر کیلو 15میلیون تومان رسیده است.
طی این مدّت، تجار اسپانیایی، زعفران ایرانی را به صورت فلهای خریداری و با حداکثر10 تن تولید در کشور اسپانیا، مقام خود را به عنوان عرضهکننده انبوه و تراز اوّل بازارهای جهانی معرفی کرد. تجار اسپانیایی به خاطر سودهای کلان، تولید را در ایران رونق دادند، ولی مقام خود را با این تدبیر تجاری یک سویه، به عنوان عرضهکننده اصلی زعفران در جهان مطرح کردند.
در این اواخر نیز پیازهای با ارزش زعفران به کشور افغانستان انتقال یافت و اخیراً در کشور چین نیز به صورت هایدروپانیک کشت شده که چون کیفیت صادراتی چندانی ندارد، برای تولید داروهای گیاهی مورد مصرف قرار میگیرد.
در سال گذشته حدود 230 هزار کیلو صادرات زعفران انجام گرفته که از300 میلیون دلار ارزش صادراتی، فقط حدود100 میلیون دلار آن به کشور برگشته است. این صادرات توسط تعداد بیش از انگشتان دست انجام گرفته است. در این چرخه صادراتی و عدم برگشت کل ارزش صادراتی آن، امروز تعدادی از کارخانهها و تولیدکنندگان زعفران لطمه خورده و نیز پیبردهاند که این صادرات متأسفانه توسط عدهای گمنام با کارتهای بازرگانی یکبار مصرف انجام گرفته که بانک مرکزی و سایر مراجع ذیربط از جمله وزارت جهادکشاورزی و وزارت صمت در این خصوص سکوت اختیار کردهاند.
دکتر زینعلی مدیر کل دفتر توسعه داروهای گیاهی در ادامه این بحث:
گمرک، صادرات 250 هزار کیلو زعفران را در سال گذشته تأیید کرده است
دکتر زینعلی کشت زعفران را به صورت مکانیزه رو به توسعه اعلام و ادعا کرد که کشت زعفران امروز به صورت مکانیزه انجام میگیرد و نمونه آن در40 هکتار در سیرجان است و نشانی دیگری در مناطق عمده زعفران کاری اعلام نکرد.
دکتر زینعلی عمده صادرات زعفران را به صورت خام عنوان کرد و سطح زیر کشت را برای تولید حدود 420 هزار کیلو در سال گذشته و500 هزار کیلو در سال جدید تأیید نمود؛ ولی در همین حال در پاسخ به این پرسش پرهام دیباج، مجری برنامه میزبان از رادیو ایران که چرا هنوز فله فروشی زعفران سالهاست در کشورمان ادامه دارد و کشورمان با وجود داشتن مقام اول تولید جهانی، از نظر صادرات، مقام هفدهم را دارد، گفت: البته باید ارزش برند جهانی زعفران را توسعه دهیم، ضمن آنکه برخی از صادرکنندگان امروز دارای بستهبندیهای شکیل و استاندارد هستند و میتوان انتظار داشت که در سالهای آینده حداقل600 میلیون دلار از صادرات زعفران ارزآوری داشته باشیم و بدین منظور عضویت در شورای ملی زعفران میتواند به این اهداف کمک کند.
دکتر زینعلی در پاسخ به این پرسش دکترگلافرا که چرا تولید زعفران به صورت ارگانیک توسط وزارت جهادکشاورزی ترویج نمیشود، گفت که زعفران ارگانیک در کشورمان گران تمام میشود و قیمت آن در بازار نیز نمیتواند به دو برابر فروش برود.
دکتر زینعلی، مکانیزاسیون زعفران را رو به توسعه عنوان کرد و حدود40 هکتار کشت زعفران در سیرجان را نمونه این توسعه معرفی نمود، ولی از جزئیات آن شرح فنی ارائه نکرد.
دکتر گل افرا مدیر مجله کشاورز در ادامه بحث رادیو ایران:
تولید زعفران ارگانیک در کشورمان دور از دسترس نیست
مکانیزه کردن زعفران باید با احتیاط، سازگار با اقلیم، اقتصادی و پایدار و توسط پیمانکاران متبحّر صورت گیرد
وضعیت کشت زعفران فهرستوار به شرح زیر خلاصه میشود که سالهاست به صورت سنتی ادامه دارد:
1-برای کشت زعفران، سال قبل از آن زمینی که قبلاً زعفران کشت نشده، شخم میخورد که این شخم میتواند با ادوات مرکب و بدون بهمریزی خاک صورت گیرد تا از جابهجایی مقدار30 تن خاک در هکتار و صرف انرژی فراوان از یک سو و از دست رفتن رطوبت زیرین خاک از سوی دیگر، جلوگیری شود.
2- به ازای هر هکتار حدود40 تن کود دامی پوسیده به خاک داده میشود که به جای این کود مشکوک به نارسایی کیفیت، میتوان از کودهای ارگانیک (که کودهای دامی میتواند یکی از مواد اولیه تولید این نوع کودها باشند که در کشورهای پیشرفته نیز این چنین فرموله میشود)، مطمئنتر بهره گرفت.
3- کاشت زعفران معمولاً از مردادماه تا مهرماه هر سال صورت میگیرد که حدود10 پیاز که اخیراً دستگاه درجهبندی آن توسط یک مبتکر گمنام که خود را اخیراً در برنامه شب آفتابی رادیو اقتصاد معرفی کرده است، شناخته شده و سازگار اقلیم به تعداد 4نفر، مرحله به مرحله در چالههایی به عمق حدود20 سانتی متر صورت میگیرد، ولی اراضی زعفران کاری هنوز به صورت فراگیر با پیازکار مکانیکی تجهیز نشدهاند، زیرا به کمک کارگر
هنوز ارزانتر از این قبیل دستگاهها صورت میگیرد و برای صنعتگران نیز صرفه اقتصادی ندارد که کمتر از یکصد دستگاه را بسازند و بفروشند.
طبق اطلاعات دریافتی، چنین روش مکانیزاسیون در کاشت پیازهای زعفران هنوز صورت نگرفته است؛ زیرا هر دستگاه این چنینی ابتدا باید طراحی، تولید و نمونه اولیه، آزمون توسط همکاران فنی سازمان ملی استاندارد، تولید نیمه صنعتی برای طی آزمونهای صحرایی یا مزرعهای و پس از گذراندن این مراحل، بازارسازی و سپس تولید انبوه شود که متأسفانه بار دیگر یک مقام مسئول بدون اشاره به این مراحل ادعای مکانیزه شدن کشت زعفران را میکند که البته بر اساس بررسیهای انجام گرفته، اگر قرار است دستگاههای کاشت و برداشت زعفران
در مزارع به کار گرفته شوند، باید هماهنگی لازم با یکدیگر را رعایت کنند؛ چرا که برداشت موفق زعفران، کاشت دقیق و منظم آن را میطلبد.
4- در مرحله داشت بلافاصله پس از کاشت، مزرعه را آبیاری میکنند تا خاک به پیازها بچسبد. این آبیاری نیز به صورت غرقابی صورت میگیرد و میتواند به صورت قطرهای همراه با تغذیه حساب شده توسط منبع کود بر سر راه ورود آب به سیستم لولهکشی انجام گیرد.
در مبارزه با آفات، چیدن علفهای هرز، تونک کردن بوتههای زعفران، مبارزه با کنه با سموم جیوهای و در صورت بروز رطوبت، مبارزه با قارچها، جملگی به روش سمپاشی صورت میگیرد.
5-زعفران معمولاً در آبانماه و مهرماه برداشت و از 170 هزار گل سوسن زعفران، حدود یک کیلو زعفران حاصل میشود.
در نمایشگاه مشهد، یک شرکت سازنده برداشت زعفران با ابتکاراتی اقدام به ساخت ماشین برداشت گل زعفران
کرده بود، ولی تعداد ساخت و فروش خود را اندک اعلام کرد و اگر چنین دستگاهی هم قرار است در مزارع به کار گرفته شود، باید توسط گروههای پیمانکاری که علم و تجربه آن را فراگرفته باشند، صورت گیرد تا هزینه برداشت، ارزانتر و با مهارت و دقت بیشتر و بدون ضایعات انجام پذیرد و حمایت دولت آنقدر انگیزه ساز باشد که برای سازنده، پیمانکار و زعفرانکار با صرفه اقتصادی و اطمینان کافی صورت پذیرد؛ همانگونه که در تاریخچه توسعه مکانیزاسیون کشاورزی جهان، این حمایتها برای راهاندازی و پیشرفت کشاورزی پایدار ذکر شده است.
6- تولید زعفران به صورت ارگانیک دور از دسترس نیست و در ابتدا میتوان به آن زعفران سالم خطاب کرد که این مهمّ میتواند توسط شرکتهای صادرکننده زعفران بنابر مشتریانی که در بازارهای جهانی دارند و سفارشهای آن را دریافت میکنند، با ملاحظات قیمت که اخیراً توسط یک شرکت صادرکننده اعلام شده تا هر کیلو23 میلیون تومان قابلیت فروش دارد که این روند میتواند ارزش زعفران ایران را در بازارهای جهانی ارتقاء دهد، ضمن آنکه فقط نیمی از ارزش افزوده آن در بازارهای جهانی، میتواند هزینه تولید زعفران ارگانیک شود.
اخیراً یک شرکت سوئیسی متقاضی خرید زعفران ارگانیک ایران شده است و برای نمونه چند کیلو زعفران ارگانیک را که توسط یک شرکت رسمی آزمونکننده گیاهان دارویی که پشتوانه مراکز تحقیقاتی سوئیسی را در
کارنامه خود دارد، به قیمت هر کیلو19 میلیون تومان خریداری کرده است و در گفتوگویی که در مدت توقف وی در ایران داشت، وی اعلام نمود که اگر این نوع زعفرانها را در بستههای کوچک شکیل در سوئیس و کشورهای
اروپایی عرضه کنیم، میتوان انتظار داشت که زعفران با برند ایران حتی تا هر کیلو در بستههای کوچک 120 میلیون تومان به فروش برسد.