در فرصت پیش‌آمده با یکی از پیشکسوت‌های امور تحقیقات، آموزش و ترویج دامپروری به نام «حسین سالاری» ملاقات کردیم. نامبرده را بیش از 30 سال است که می‌شناسیم. او عاشق توسعه دامپروری بوده که سرانجام توانست به یکی از مهم‌ترین اهداف خود در بخش خصوصی، با ایجاد یک مرکز تحقیقات و پرورش دام در شهرستان فیروزکوه، تا حدودی به آرزوی خود برسد.
در بازدیدی که اخیراً از این واحد دامپروری داشتیم، مشاهده کردیم که وی تعداد یکهزار رأس بز نژاد «سانن» و «الپاین» را از کشور فرانسه وارد کرده است که از سن 7 ماهگی تا 9-8 سالگی باید نگهداری شوند.
قابل توجه اینکه بزها از سن 14 ماهگی شیردهی می‌کنند و هر بز به‌طور متوسط 5/3 کیلو در روز یا بهتر بگوییم در یک دوره شیردهی 305 روزه، طی یک سال یک تن شیر می‌دهد.
از وی درباره تفاوت کیفیت شیر این بزها با شیر سایر بزها، گوسفندان و گاوها سؤال کردیم، که وی با نگاهی به افق دوردست، چنین پاسخ داد: من این بزها را برای توسعه و پایداری پرورش حیوانی بهتر از آنچه که تاکنون بوده است، در این مرکز پرورش می‌دهم.
برتری شیر این بزها در مقایسه با شیر سایر دام‌ها، خواص دارویی آنهاست؛ به طوری که مولکول‌های چربی شیر بز، در حرارت کمتر، ذوب و هضم می‌شوند و برای تمام کسانی که از چربی شیر می‌هراسند، مفید است. لازم به ذکر اینکه چربی این شیر، سبب افزایش کلسترول خون در انسان نمی‌شود. با این حال می‌توان گفت که خوردن شیر بز برای افراد دیابتی مناسب است. وی دوباره خاطرنشان ساخت که محصولات شیر این بزها ویژگی‌های دارویی دارد؛ از جمله اینکه میتواند به جلوگیری از بیماری‌‌های آلزایمر، کم‌خونی، آرتروز و امثالهم کمک کند.
از سالاری درباره اینکه علاقه‌مندان به پرورش این بز چگونه می‌توانند مانند وی، اقدام به بزداری کنند، گفت: علاقه‌مندان می‌توانند ضمن تماس با شرکت «گسترش کشت و صنعت روین ژن» از جزئیات تهیه طرح، شامل دریافت اعتبارات از بانک کشاورزی با هدف اشتغال‌زایی، اطلاع یابند و این شرکت، مشاوره‌های لازم را به علاقه‌مندان، ارائه و با در نظر گرفتن هر تعداد بز در طرح پیش‌بینی شده، طبق برنامه زمان‌بندی، این نژاد را به آنها تحویل می‌دهد.
سالاری در پاسخ به این پرسش که غیر از بز، چه دام‌های دیگری را در این کشت و صنعت پرورش می‌دهید یا می‌توانید به صاحبان طرح‌ها تحویل دهید، گفت: به طور کلی، پنج نژاد گوسفند در این کشت و صنعت پرورش می‌یابند که دو نژاد از آنها به نام «سافلک Suffolk» و «روژ Rog» یا نژاد قرمز باختری، گوشتی و دو نژاد دیگر به نام‌های «آواسی Awassi» و «لاکن Luconne» شیری هستند و یک نژاد نیز به نام «رومانف Romanove» از خصوصیات تولیدمثل و چندقلوزایی بسیار بالا برخوردار است و رکوردهای زایش را تا 9 قلو نیز در آمارها ثبت کرده است. خواستگاه نژاد بزهای «سانن»، کشور سوئیس است که در این مرکز برای اولین بار پرورش می‌یابند.
این بزها، دو نوع شیری و گوشتی دارند. وی افزود: اصولاً نوع و نژاد حیوانات را براساس نیازهای هر جامعه هدف‌گیری می‌کنند. ما حدود 60 میلیون دام کوچک شامل گوسفند و بز در کشور داریم که 40 درصد نیاز به گوشت قرمز از این دام‌ها تأمین می‌شود و به طور مستقیم، بالغ بر دو میلیون نفر در این چرخه شاغلند.
شایان ذکر است که دام‌ها باید متناسب با شرایط کشور ایران پرورش یابند که در حال حاضر این کار به روش مرتعی انجام می‌شود؛ زیرا در ایران قدمت 2500 ساله دارد. متوسط میزان شیردهی سالانه بزهای «سانن» و «آلپاین» به یک تن می‌رسد؛ در حالی که مقدار شیر تولیدی بزهای موجود در ایران به مراتب کمتر است.
در این مرکز تحقیقات، می‌خواهیم ضرب‌المثل «بز بیاری را» تغییر دهیم و از آنجا که رشته تحصیلی‌ام دامپروری بوده، در نظر دارم پرورش بزهای با ژنتیک پربار را ترویج کنم.
سالاری در ادامه افزود: از دوران کودکی به فکر پایداری شغلی در این حرفه بوده‌ام که این فکر موجب شد تا وارد کار اصلاح نژاد، اعم از بخش دولتی و خصوصی بشوم و در این راستا، ژنتیک برتر دام را وارد کردم که نشأت گرفته از ظرفیت جاری بودن قنات به‌ویژه در مناطق کم‌آب ایران است.
آنچه باید درباره «سانن» افزود اینکه آنها پرشیرند و هر سال، یکهزار کیلوگرم به طور متوسط شیر تولید می‌کنند؛ بنابراین هر قدر به تغذیه و روش‌های نگهداری آنها توجه کنیم، به همان میزان با استفاده از ظرفیت‌های ژنتیکی آنها می‌توانیم تولید شیر را افزایش دهیم.
- درباره نژادهای بز «آلپاین» چه توضیحی دارید؟
- در ژنتیک این نژاد که صفاتی را از آفریقا نیز نزد در خود دارد باید گفت که از مقاومت بیشتری نسبت به سایر نژادها برخوردار است.
قیمت هر بزغاله چنین نژادهایی، حدود 2 تا 3 میلیون تومان است؛ زیرا صفات ژنتیکی ممتازی دارند و به طور کلی، در هر حرفه‌ای از جمله دامپروری باید انگیزه‌های لازم نیز در کنار آن وجود داشته باشد تا با برنامه‌ریزی دقیق و حساب‌شده، به بالاترین بازدهی در آن برسیم.
ما همان گونه که برای امنیت زندگی خود تلاش می‌کنیم، باید به امنیت غذایی مصرف‌کننده‌ها نیز همت بگماریم. امروزه اگر حدود 300 میلیون تومان روی یک واحد پرورش بز سرمایه‌گذاری شود، هر سال می‌توان 150 میلیون تومان سود خالص به‌دست آورد.
مهندس سالاری درباره غنی‌سازی وضعیت ژنتیکی گاوهای هولشتاین ایرانی، علاوه بر واردات اسپرم منجمد گاوهای نر ممتاز از کمپانیWorld wide sires آمریکا، تعداد قابل توجهی گاو نر هولشتاین ممتاز را که تست‌های ژنومیکی نیز دارند، وارد و در قالب یک پروژه مشترک با کمپانی مذکور، نسبت به تولید اسپرم منجمد در داخل کشور اقدام کرده است.
در همین حال مهندس سالاری اضافه کرد که تعداد یکهزار رأس گاو «سیمنتال» از کشور اتریش، برای یک واحد دامداری جدید وارد کرده که سن تلیسه‌های آبستن به 7 ماه می‌رسید و تاکنون نیز تمامی این تلیسه‌ها زایمان کرده و در حال شیردهی‌‌اند. توضیح آنکه برای پرداختن به این شغل، دانش و آگاهی کافی و تخصص‌هایی لازم است که در صورت رعایت همه این اصول، پیش‌بینی درآمد قابل توجه، دور از تصور نیست.
امروزه وزارت جهاد کشاورزی آمادگی حمایت‌های لازم را دارد، ضمن آنکه خود ما به عنوان دارنده گله‌های مادر، یافته‌های خود را به صورت مشاوره در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهیم.
مهندس سالاری، تعداد افراد شاغل در این کشت و صنعت را 11 نفر ذکر کرد و خاطرنشان ساخت که این حرفه، هم فال و هم تماشا است؛ زیرا ضمن ایجاد درآمد کافی برای پرورش‌دهنده، به سبب آنکه شیر تولید می‌کند و سلامت جامعه را در بطن فعالیت خود در نظر دارد، نوعی احساس خشنودی و رضایت از شغل را در دامدار ایجاد می‌کند؛ زیرا می‌داند که با تولید و عرضه چنین شیری، به سلامت جامعه خود نیز کمک می‌کند.
در خاتمه خاطرنشان می‌سازد که گاوهای «سیمنتال» دومنظوره‌اند و گوساله‌های نر آن نسبت به دیگر نژادهای شیری، اضافه وزن روزانه بیشتری دارند.
