99-1-20
تحليل هفتم
اگر بتوانيم مصرف بذر گندم و جو را تا يکصد کيلوگرم در هکتار کاهش دهيم، به توليد اقتصادي دست خواهيم يافت؛ در غير اين صورت، تورم از افزايش بهره‌وري پيشي خواهد گرفت
8 کيلوگرم مصرف بذر براي توليد کلزا را مي‌توان به 4 کيلوگرم کاهش داد
چنانچه وضعيت مساعد شود، مي‌توان در مناطق معتدل که بيماري‌هاي خاکزاد هم در آنها وجود نداشته باشد، ميزان مصرف بذر را کاهش داد
کارشناسان و اهل فن معتقدند که ميزان مصرف بذر را با توجه به وضعيت خاک و نوع کشاورزي کشور، به چند دليل نمي‌توان کاهش داد:
1ـ بذر به سبب ناهمگني در ساختار خاک، در عمق مناسب قرار نمي‌گيرد.
2ـ در برخي مناطق، وضعيت «يخ‌کش» شده وجود دارد؛ زيرا در طي روز، هوا گرم است و شب‌ها به صفر درجه مي‌رسد که در نتيجه، ريشه‌هاي گياهان، کَنده و سبز نمي‌شوند.
3ـ وجود آفات در اين نوع کشت و کارها، مانع کاهش ميزان مصرف بذر است.
4ـ کودهاي شيميايي، قوه ناميه بذر را کاهش مي‌دهند.
چنانچه وضعيت مساعد شود، مي‌توان در مناطق معتدل که بيماري‌هاي خاکزاد هم در آنها وجود نداشته باشد، ميزان مصرف بذر را کاهش داد، ولي در مناطقي همچون استان گلستان که بيماري‌هاي خاکزاد نيز در آن وجود دارد، نمي‌توان با توجه به تغييرات اقليمي‌از ميزان مصرف بذر کم کرد.
از جمله بيماري‌هايي که طي سال‌هاي گذشته در منطقه مرودشت استان فارس شيوع پيدا کرده، بيماري نوظهور «کارنال بانک»، سوغات کشور هند است که سبب پوسيدگي ريشه گياه مي‌شود و در جايي که اختلاف دماي هوا طي شبانه‌روز به 30 درجه مي‌رسد، امکان کاهش مصرف بذر وجود ندارد. شايد بتوان در مناطق معتدل اين کار را انجام داد ولي در مناطق گرم، گرم و سرد و سرد که ريشه بذر به دليل يخ‌گير شدن، بالا و پايين رفته و کنده مي‌شود، امکان کاهش وجود ندارد.
بذرهاي ايراني و هيبريدهاي فرانسوي مي‌توانند در مناطق مختلف کشور بهره‌وري را بين 200 تا 600 کيلوگرم در هکتار افزايش دهند، ولي به سبب بروز خشکي، استفاده از ارقام زودرس اجتناب‌ناپذير است. مصرف ارقام بذر زودرس در مناطق گرم، هم باعث افزايش بهره‌وري در توليد مي‌شود و هم مصرف آب را کاهش مي‌دهد؛ البته تحقق اين هدف، مستلزم استفاده از فناوري مبارزه با پديده يخ‌زدگي و مهار طبيعت است و علاوه بر آن، مي‌توان به کمک مکانيزاسيون و دستگاه‌هاي ريزدانه کار دقيق، بذر را در عمق مناسب قرار داد. با اين حال، به سبب فشردگي و سفتي خاک‌ها، پلانترها بالا و پايين مي‌روند و بذرها در جاي ثابت قرار نمي‌گيرند که باعث کاهش عملکرد مي‌شود.
ماله کشيدن زمين و تغيير سالانه دما، عواملي هستند که باعث جلوگيري از کاهش ميزان مصرف بذر در هکتار مي‌شوند. با اين حال، اگر بتوانيم مصرف بذر گندم و جو را تا يکصد کيلوگرم در هکتار کاهش دهيم، به توليد اقتصادي دست خواهيم يافت؛ در غير اين صورت، تورم از افزايش بهره‌وري پيشي خواهد گرفت.
در مناطقي از استان فارس مانند کازرون و همچنين استان قزوين براي اقتصادي‌تر کردن کشت‌وکار، زمين را در فصل زمستان شخم مي‌زنند و سپس با يک الوار يا تيرآهن، سطح زمين را صاف يا به اصطلاح ماله‌کشي مي‌کنند تا بدين ترتيب، رطوبت در خاک حبس شود. در واقع اين شيوه را براي زراعت و کشت ديم بهاره به کار مي‌گيرند و علاوه بر آن، با ماله‌کشي زمين، لوله‌هاي موئين گياه و کاپيلارها نيز تخريب نمي‌شوند. برخي کشاورزان نيز روي بذر يا نشاي کاشته شده، پلاستيک مي‌کشند و با ايجاد شرايط تعرق، رطوبت را زير پلاستيک و براي گياه حبس مي‌کنند.
امروزه مشکل کشاورزي و احياي درياچه اروميه، فقط با رونق روش کشاورزي حفاظتي حل خواهد شد؛ زيرا در اراضي با مقدار کربن پايين‌تر از يک درصد و به سبب سفتي خاک، حتي امکان استفاده از کودکارها براي افزايش بهره‌وري در توليد کلزا و غلات وجود ندارد.
بذر از جمله عوامل پايداري توليد است، ولي با استفاده از گاوآهن، ديسک و ساير ادوات که سبب عبور بيش از 7 بار تراکتور روي زمين کشاورزي مي‌شوند و امکان تنفس خاک را مي‌گيرند (به قول کارشناسان آلماني که در روز مزرعه در کرج با ما بحث مي‌کردند)، حتي استفاده از بهترين بذرها نيز نمي‌تواند در بلندمدت به افزايش بهره‌وري کمک کند؛ بنابراين نقش ترويج و آموزش در اين مرحله بسيار پررنگ مي‌شود؛ به شرطي که مروج نيز به طور کامل، صورت مسئله را بداند.
وقتي ميانگين قيمت توليد گندم آبي، کيلويي 2200 تومان تمام مي‌شود، واردات گندم با ارز دولتي کيلويي حداکثر 1800 تومان، بر توليد داخلي ارجحيت مي‌يابد و چنانچه تعرفه‌هاي واردات نيز برداشته شوند، ديگر به هيچ‌وجه نمي‌توانيم با آن رقابت کنيم؛ همان طور که در ساير حوزه‌ها از جمله صنعت نيز قيمت فولاد وارداتي از چين، تا حدودي کمتر از توليد داخلي آن است.
اگر براي افزايش بهره‌وري در توليد محصولات کشاورزي به سمت کشاورزي دقيق نرويم، به اصلاح خاک نپردازيم و کشاورزي حفاظتي را رواج ندهيم، آنگاه هرچه تلاش کنيم، باز هم تضميني وجود نخواهد داشت که بذرکارهاي با کيفيت نيز بتوانند در زمين سفت و سخت به خوبي کار کنند و بهره‌وري در توليد را افزايش دهند.