تحقیقات اخیر در دانشگاه «بریتیش کلمبیا» و «ونکوور» کانادا نشان میدهد که دختر بچهها باید در سنین بلوغ توجه ویژهای به رژیم غذایی داشته باشند.
«دکتر سوزان بار» و «دکتر جریلین پریور» از 51 دختربچه نوجوان کاملاً سالم که هیچک دارای عوارض تغذیهای نبودند، در باره رژیم غذایی و چاقی سؤالاتی کردند و به دنبال آن از پرتوهای ضعیف اشعه ایکس برای تعیین میزان مواد معدنی در استخوانهای این دختران بهره گرفتند (مجله Newscientist، 13 جولای 2000).
دکتر «بار»، اظهار کرد که عوامل ژنتیکی قد، بیشترین تأثیر را بر تراکم استخوانها دارد و در عین حال عواملی چون اضطراب هم ممکن است تا حدود 8 درصد در دوام استخوانها اثرگذار باشد. این مطالعات نشان داد که نتایج به دست آمده میتواند در طول عمر فرد، شاخص تعیین ابتلا یا عدم ابتلا به پوکی استخوان باشد. امروزه عارضه پوکی استخوان تهدیدی جدی برای سلامتی انسان است و تحقیقات نشان میدهد که نیمی از زنان در طول زندگیشان دارای پوکی استخوان در اثر شکستگی هستند.
اگرچه این عارضه بیشتر در افراد میانسال و مسن به چشم میخورد، ولی با شناخت کافی از عوامل به وجود آورنده این عارضه میتوان از بروز آن در هر سنی جلوگیری کرد. پوکی استخوان، بیماری است که باعث سست شدن استخوان شده که در نتیجه آن استخوانها به راحتی و به سرعت میشکند. براساس آمار موجود در حال حاضر، نسبت این بیماری در زنان انگلستان 1 به 3 و در مردان 1 به 12 است. این عارضه در سنین بالا و با ضعیف شدن و کاهش تراکم استخوانها، بیشتر مشاهده میشود، در نتیجه امکان شکستگی در استخوانها افزایش مییابد. این پدیده در سنین بالای 60 سال بسیار رایج است. همانطور که ممکن است استخوان مفصل ران یا مچ در اثر عواملی چون زمین خوردن و یا ضربه بشکند، مهرهها نیز ممکن است در اثر برخی فعالیتهای رایج مانند خم و راست شدن، یا کشیدن و بلند کردن وزنه و اجسام سنگین بشکند. گاهی اوقات نیز این مهرهها بدون هیچ دردی خرد شده و باعث کاهش قد یا خمیدگی ستون فقرات میشود.
میزان کلسیم مورد نیاز بدن متغیر بوده و در دوران کودکی، دوران بلوغ، حاملگی، شیردهی و سنین بالا بیشتر است.
براساس نظر کمیته ملی پوکی استخوان در انگلستان، میزان کلسیم مورد نیاز، 800 میلیگرم در روز برای کودکان 7 تا 12 سال، 1000 میلیگرم در روز برای دوران بلوغ و 1500 میلیگرم در روز برای زنان باردار و افراد بالای 45 سال است. بیشتر آبهای معدنی، دارای میزان متوسط کلسیمی برابر 50 میلیگرم در لیتر است. اندازه 800 میلیگرم کلسیم مورد مصرف، برابر با تقریباً یک پیمانه شیر (1200 میلیگرم در لیتر) بوده، بنابراین بهتر است برای به دست آوردن مقدار کافی کلسیم، یک کاسه از انواع غلات با شیر مورد استفاده قرار گیرد، چرا که در غیر این صورت شخص ناچار به مصرف بیش از 15 لیتر آب معدنی در روز است. تحقیقات اخیر در انستیتو «ویته» در فرانسه، چگونگی جذب کلسیم موجود در آبهای معدنی را شرح میدهد. براساس مطالعاتی درازمدت در اروپا به نام «Epidos» و «Suvimax» مشخص شد که مصرف آبهای معدنی سرشار از کلسیم، اثرات مفید بسیار زیادی بر تشکیل استخوانها دارد. در مطالعهای که بر روی 5 هزار و 381 فرد بالغ در سنین 35 و 60 سال انجام گرفته بود، مشخص شد که 45 درصد از مردان و 62 درصد از زنان به مقدار کافی کلسیم مصرف نمیکنند. کلسیم سبب تشکیل و حفظ استخوانها و دندانها، تنظیم ضربان قلب، کمک به تنظیم عبور مواد غذایی در داخل و خارج دیواره سلولی، کمک به انعقاد طبیعی خون، تنظیم فعالیت سیستم عصبی و ماهیچهای، کاهش فشار خون، کاهش میزان کلسترول خون، تنظیم فعالیت مناسب کلیهها و کاهش ابتلا به سرطان قولون میشود. همچنین براساس تحقیقات، عارضه پوکی استخوان به عوامل متعددی از جمله سن، جنسیت افراد، کاهش استروژن در زنان، مشکل اندام و بدن، نژاد، رژیم غذایی فاقد کلسیم، جذب مقادیر زیاد فیبر، ورزش نکردن، وضعیت زندگی، مصرف سیگار، مصرف الکل و استفاده از برخی داروها و یا شیمیدرمانی که باعث ضعیف شدن استخوانها میشود، بستگی دارد. مصرف آبهای معدنی دارای کلسیم و شناخت اهمیت استفاده از آنها در مناطق مختلف دنیا، متفاوت است. آلمانیها از نظر آبهای معدنی دارای فرهنگ بسیار بالایی هستند.
از انواع آبهای معدنی تولیدی در این کشور «Ensinger» با 501 میلیگرم، «Romersprudel» با 543 میلیگرم و «Steinsieker» با 579 میلیگرم کلسیم در لیتر را میتوان نام برد. آب معدنی «Karsquelle» معروفترین آب معدنی از قرن 19 بوده و دارای بیشترین مقدار کلسیم حدود 782 میلیگرم در لیتر است. در کشورهای ایالات متحده آمریکا، انگلستان و استرالیا میزان مصرف آبهای معدنی کمتر است. مارکهایی چون «PolanSpring» و «Aquarel» و «Desani» از جمله آبهای فاقد ترکیبات معدنی است. فرانسه نیز از نظر مصرف انواع آبهای معدنی، دارای فرهنگ بالایی است.
به هر حال امروزه فرهنگ مصرف آبهای معدنی روز به روز در حال رشد است. اگرچه دانشمندان و محققان، نمیتوانند میزان دقیق کلسیم مورد نیاز یک فرد را تعیین کنند، ولی بر این باورند که بیشتر مردم مقدار کافی کلسیم را جذب نمیکنند. وجود عناصر معدنی باعث حفظ و تشکیل استخوان و کاهش ضایعات آن میشود. به همین دلیل انستیتو ملی تندرستی و بهداشت در آمریکا، مصرف کلسیم را در تمام طول عمر سفارش کرده است. کلسیم بیشتر در مواد لبنی، ماهی، برخی سبزیها و شکلات یافت میشود. میزان کلسیم برای ادامه اعمال حیاتی بدن باید همواره در حد متعادل باشد. انسان هر روز مقداری از این مواد معدنی را دفع میکند و در صورت عدم جایگزینی، بدن کلسیم مورد نیاز را از استخوانها تأمین میکند. افزون بر این، در رژیم غذایی مردم مغرب زمین، مقادیر قابل توجهی سدیم و پروتئین حیوانی وجود دارد که باعث افزایش دفع کلسیم، ضعف استخوانها (با گذشت زمان) و در نهایت بروز پدیده پوکی استخوان میشود. در مواردی که افراد قادر به استفاده از کلسیم در رژیم غذایی نیستند، مصرف آن در آب و یا به صورت قرص تا حد زیادی میتواند از پوکی استخوان جلوگیری کند. کلسیم به راحتی در شکل یونیزه شده خود، قابل جذب است، اما آیا واقعاً این آبهای معدنی، کمبود موجود را جبران میکند؟
میزان کلسیم در آبها بستگی به نوع سنگهای منطقه و طول مدتی که آب زیر زمین بوده، دارد. برخی از آبها در اثر بارندگی، هزاران سال به صورت زیرزمینی حفظ شده و دارای مقادیر بالای کلسیم، تأمینکننده حدود یک سوم میزان توصیه شده در رژیم غذایی است.
باید توجه داشت که سیستمهای خانگی مانند تصفیهکنندههای کربنی و غشاهای اسمزی، سبب حذف بخش عمدهای از عناصر معدنی آب میشود. اندازه متوسط غلظت کلسیم در آب شرب معمولی، حدود 26 میلیگرم در لیتر بوده که تنها 5 تا 10 درصد میزان لازم، را شامل میشود. آبهای سخت به دلیل داشتن مقادیر بالای کلسیم تا 35 درصد میزان لازم را شامل میشود. هریک از ما برای مصرف آبهای معدنی، دلایل خاص خود را داریم. همگام با رشد صنایع غذایی و آشامیدنی و علاقه به تولید مواد آلی، دنیای کنونی، عرصه رقابت تولیدکنندگان بوده و از این رو، نشانه و یا نام یک واحد تولیدی اهمیت به سزایی در محبوبیت محصولات آن شرکت دارد. اما نکته حائز اهمیت این است که تمامی انواع آبهای معدنی دارای مقادیر بالایی از مواد معدنی است. در تمامی انواع آبهای معدنی، غلظت کلسیم و سایر عناصر به دقت ثبت میشود. آبهای معدنی به طور معمول دارای مقادیر بالای کلسیم از 10 تا 200 میلیگرم در لیتر و به طور متوسط 50 میلیگرم در لیتر است. آب چشمهها نیز دارای مقادیر بالای کلسیم است، اما میزان ترکیبات معدنی در آنها بسیار بالا نبوده و بین 10 تا 100 میلیگرم در لیتر است. برخی دیگر از آبها دارای مقادیر زیادی از سایر عناصر ضروری است. منیزیم در بسیاری از اعمال فیزیولوژیکی بدن نقش داشته و در رفع خستگی، انقباضات گوارشی و یبوست بسیار مؤثر است. همچنین در درمان میگرن و بیخوابی نیز نقش بهسزایی دارد. از جمله آبهای معدنی دارای منیزیم میتوان «Hepar» را نام برد که حاوی 110 میلیگرم منیزیم در لیتر است.
در حالی که پزشکان هنوز به طور دقیق میزان مورد نیاز کلسیم را برای تشکیل استخوانهای قوی و محکم نمیدانند، تولیدکنندگان آبهای معدنی همواره در پی تولید محصولی جدید با مقادیر مختلف کلسیم هستند. امروزه آبهای معدنی، جایگاه ویژهای را در بازارهای تجاری و مصرف دنیا به خود اختصاص داده است. بیشتر رژیمهای غذایی، بدون اغراق، فاقد عناصر غذایی معدنی ضروری است و این کمبود را میتوان به مصرف انواع آبهای معدنی تا حد مناسبی جبران کرد.