97-5-36
تهیه و تنظیم: نازخند صبحی، عضو شورای مرکزی خانه کشاورز استان زنجان
راههای مرغداری باید یکطرفه از سالن مرغهای جوان بهسمت مرغهای پیر
و از محیط و از مکانهای با آلودگی کمتر بهسمت مکانهای آلودهتر باشد
امنیت زیستی در مرغداری، مجموعهای از اقدامات محدودکننده رشد و تکثیر ارگانیسمهای بیماریزا در مرغداریهاست که در صورت بیتوجهی به گسترش بیماری، این شاخه مهم صنایع غذایی بهسمت نابودی خواهد رفت و مسلماً بر تغذیه سالم در جامعه و رونق اقتصادی کشور نیز تأثیرگذار خواهد بود.
الف ـ طراحی مناسب ساختمان مرغداری
یکی از اساسیترین و زیربناییترین اقدامات امنیت زیستی، طراحی و احداث مرغداری در زمین و مکان مناسب است. طول سالن باید در جهت بادهای منطقه احداث شود تا فشار باد به سالن کاهش یابد و از کوران در سالن و عدم تعادل دما و رطوبت جلوگیری شود. تجهیزات و تأسیسات باید 1 تا 2 مایل از سالن پرورش طیور فاصله داشته باشند و مسیر رفتوآمد نیز باید بهراحتی ضدعفونی و پاکسازی شود؛ زیرا آلودگی با یک عامل ضدعفونی مقاوم در یک ساختمان و عملیات دشوار و پرهزینه ضدعفونی بر عمر مفید ساختمان نیز تأثیر منفی میگذارد.
راههای مرغداری باید یکطرفه از سالن مرغهای جوان بهسمت مرغهای پیر و از مکانهای با آلودگی کمتر بهسمت مکانهای آلودهتر باشد و ساختمانها حداقل تبادلات حرارتی را با محیط بیرون داشته باشند. تعداد سالنها باید در حد استاندارد باشد و در آنها قبل از جوجهریزی، تعداد ارتفاع دانخوری و آبخوری بررسی شود؛ همچنین جهت پیشگیری از ورود ارگانیسمهای بیماریزا از خارج، ساختمان مرغداری باید دور از آبراههایی که مرغهای آبی مهاجر از آنها استفاده میکنند، قرار گیرد و علاوهبر آن، از راهها و جادههایی که وسایلنقلیه سایر مرغداریها در آن تردد زیادی دارند نیز باید دور باشد.
ب ـ کنترل منابع بیماری و روش ضدعفونی در مرغداری
بیماریها معمولاً توسط افرادی که در مرغداری تردد میکنند، از جمله کارکنان، نیروهای خدماتی، رانندگان، مسئولان واکسیناسیون، دامپزشکان و … منتقل میشوند. همچنین بیماریها از طریق جوندگان، پرندگان وحشی، حشرات، باد، آب و … نیز منتقل میشوند و وسایل و تجهیزاتی که بهدرستی پاک و ضدعفونی نشدهاند نیز ناقل بیماری هستند.
باید گزارش روزانه ورود و خروج پرسنل، وسایلنقلیه، تجهیزات و هر چیز دیگری به داخل مرغداری دقیقاً ثبت شود تا در صورت بروز بیماری، نقصهای امنیت زیستی ارتباط بیماری به منبع بیماری اصلاح شوند. علاوهبر آن، تمامی بازدیدکنندگان، بدون توجه به طبقه اجتماعی و اقتصادیشان، باید برای ورود به مرغداری و مزرعه، طبق استاندارد، ضدعفونی و پاکسازی شوند.
یکی از روشهای مهم و اساسی کنترل منابع بیماری، ضدعفونیکردن سالن و تجهیزات است که هزینه آن در مقابل درمان بیماری یا خسارت مرگومیر در مرغداری حداقل است. قبل از عملیات ضدعفونی باید سالنها تخلیه و سپس تمام قسمتهای کف، دیوار و سقف با استفاده از آب گرم پرفشار شسته شوند و با ماده ضدعفونی مناسب ضدعفونی گردند. جهت ازبینبردن میکروارگانیسمهای آلودهکننده، شکاف، درزها و گوشه سالن یا بین وسایل ثابت، عملیات شعلهافکنی (فلامباژ) انجام میشود.
آخرین ضدعفونی در این مرحله، عملیات دوددادن است که از مواد ضدعفونیکننده تولیدکننده گاز (گازی) استفاده میشود که مخلوطی از پرمنگنات و فرمالین است (معمولاً میزان استاندارد آن 20سیسی فرمالین، 10گرم پرمنگنات و 2پتاس برای هر مترمکعب سالن است). نکته مهم هنگام ضدعفونی گازی این است که این کار باید از انتهای سالن ضدعفونی آغاز و در پایان، فرد ضدعفونیکننده باید از در ورودی خارج شود و هنگام ضدعفونی، پنجره سالن بسته باشد. در پایان مرحله ضدعفونی، کشت از قسمتهای مختلف سالن، جهت تأثیر مواد ضدعفونیکننده و مقاومت میکروارگانیسمها در برابر آن ضروری است.
ج ـ مواد ضدعفونیکننده رایج در مرغداری
حالت مواد ضدعفونیکننده شیمیایی، جامد (پودر) و مایع و گاز (بخار) است که شامل کرئولین، لیزول، آنتی جرم 50، ژرمکس، استورک و هالامید است.
د ـ پیشگیری از بروز بیماریها در مرغداری
شناخت اصول بهداشتی اداره مرغداریها، مانع بروز بسیاری از بیماریها میشود و میتواند شامل موارد زیر باشد:
1 ـ توجه به خرید جوجه، پولت یا تخممرغ نطفهدار از یک محل مطمئن با نظارت مستقیم سازمان دامپزشکی کشور
2ـ توجه به شرایط جغرافیایی منطقه در تعادل و تنظیم حرارت و رطوبت سالنها و تهویه مناسب
3ـ توجه به شرایط سنی و نیازهای تغذیهای طیور و نگهداری آنها براساس سن در سالنهای مختلف (طیور جوان نسبتبه بیماری، حساس و کممقاومت هستند).
4ـ پیروی از اصول برنامه همه پر، همه خالی یا یکسانی
5 ـ ممانعت از تراکم بیش از اندازه که سبب کندی رشد، کاهش غذای کافی در نتیجه کاهش تولید و همچنین تراکم بیش از حد گله موجبات کانی بالیسم و پرریزی را فراهم میآورد.
6 ـ تعویض بستر و پاکسازی کامل و ضدعفونی اصولی جایگاه و وسایل بین هر دوره پرورش
7ـ تأمین غذای آماده مناسب یا غذای فرموله و مخلوطشدهای که در داخل مرغداری تهیه میشود.
8 ـ تأمین آب سالم و کافی و انجام تستهای آزمایشگاهی برای آب منطقه و ضدعفونی آن
9 ـ اجرای یک برنامه دقیق واکسیناسیون با توجه به توصیههای مراجع رسمی در هر استان یا منطقه
10 ـ کنترل انگلهای داخلی و خارجی
11 ـ کنترل جانوران موذی و پرندگان وحشی
12ـ در صورت بروز بیماری در گله، عامل بیماری باید بهسرعت و دقیقاً تشخیص داده شود و روشهای درمان، کنترل و پیشگیری به کار گرفته شوند.
13ـ معدومسازی طیور تلفشده به روشهای سوزاندن در کوره لاشهسوزی، انداختن در چاه یا مدفونسازی در عمق مناسب زمین
14 ـ ثبت دقیق گزارشهای بهداشتی، تاریخچه واکسیناسیون، درگیری گله با بیماریها و درمانهای انجامشده
نتیجهگیری
امروزه به امنیت زیستی در بزرگترین مجتمعهای پرورش طیور توجه میشود؛ زیرا زیربنای موفقیت در پرورش طیور است و مرغداران موفق جهان با استفاده از برنامههای متنوع امنیت زیستی و کاهش بیماری، کمیت و کیفیت تولید را افزایش دادهاند. با آموزش و تشویق مرغداران کشور به رعایت امنیت زیستی، میتوانیم شاهد رشد روزافزون این صنعت مهم غذایی باشیم و بهزودی کشور را به صادرکننده عمده مرغ در جهان تبدیل کنیم.